Gemeenten hebben een belangrijke taak in de ondersteuning van mantelzorgers. Maar mantelzorgers van mensen met een psychische aandoening zijn daarbij vaak nog onvoldoende in beeld. Dat komt omdat zij zichzelf niet altijd in deze term herkennen, en dus geen ondersteuning vragen. Ook blijft hun rol daardoor onzichtbaar voor anderen waardoor ze opnieuw kans op hulp mislopen.
De impact van een psychische aandoening op werk, gezin en relaties kan groot zijn. Naasten bieden in deze situaties vaak emotionele steun, praktische hulp, zien toe op medicijngebruik of helpen bij het nakomen van verplichtingen als werknemer of ouder. Typische mantelzorgtaken. Ook omdat schuld- of schaamtegevoelens vanwege het maatschappelijke stigma op psychische problemen de kop op kunnen steken, heeft deze zorg vaak ingrijpende gevolgen voor het eigen leven van deze mantelzorgers.
Dat blijkt ook wel uit de cijfers van het Sociaal Cultureel Planbureau. Deze mantelzorgers ervaren meer overbelasting dan mantelzorgers in het algemeen, namelijk 34% versus 19% bijzondere mantelzorg (scp.nl). En de NEMESIS-studie laat daarnaast zien dat het risico op psychische problemen bij geïsoleerde mantelzorgers - en dat zijn deze mantelzorgers vaak - groter is dan bij de totale groep mantelzorgers.
Kortom: mantelzorgers van mensen met een psychische aandoening verdienen veel meer steun. Door betere samenwerking en afstemming tussen de geestelijke gezondheidszorg en het sociaal domein kunnen meer van deze mantelzorgers worden bereikt. Gemeenten zouden betere samenwerking tussen de gemeentelijk gefinancierde organisaties voor mantelzorgondersteuning en de geestelijke gezondheidszorg moeten stimuleren. Het kwaliteitsinstituut Akwa GGZ heeft een nuttige werkkaart uitgebracht over hoe dat aan te pakken.
Er is in de afgelopen jaren allerlei (online) aanbod voor mantelzorgers van mensen met een psychische aandoening ontwikkeld. De volgende websites geven een overzicht:
Steun voor familie en naasten (wijzijnmind.nl)
Heb je een vraag? (mentaalvitaal.nl)
Een naaste met psychische of psychiatrische problemen? - MantelzorgNL
Bij de Trimbos Academie kunnen professionals een eendaagse train-de-trainer workshop volgen, op locatie van het Trimbos-instituut of bij de eigen organisatie (incompany). Hier leren ze om de cursus ‘Psychische kwetsbaarheid in je naaste omgeving’ * te geven. Deze cursus helpt mantelzorgers bij het samenwerken met de hulpverlening maar ook met het leren verwoorden van eigen wensen en behoeften. Een van de deelnemers schreef dat ze door het volgen van de cursus veel inzicht in haar eigen handelen heeft gekregen. "Ik ben dankbaar dat ik deze cursus heb mogen volgen, ik heb hierop jaren gewacht. Het heeft mij in positieve zin enorm op weg geholpen”.
* De cursus volgt de uitgangspunten van de kwaliteitstandaard Naasten van Akwa GGZ 1. Introductie - Samenwerking en ondersteuning naasten van mensen met psychische problematiek | GGZ Standaarden en is opgenomen in de databank Effectieve sociale Interventies van Movisie, Psychische kwetsbaarheid in je naaste omgeving | Movisie.
Over de auteur: Els Bransen is wetenschappelijk medewerker Zorg en Participatie bij het Trimbos Instituut.