Het is geen verrassing meer dat oudere migranten vaker gevoelens van eenzaamheid ervaren dan hun leeftijdsgenoten zonder migratieachtergrond. Zelfs als ze over veel sociale relaties beschikken, worden oudere migranten vaak geconfronteerd met eenzaamheid. Maar waarom is dat zo en wat kunnen we doen om eenzaamheid te verminderen?
Verschillende factoren dragen bij aan het ervaren van eenzaamheid bij oudere migranten, waaronder een slechte gezondheid, een lage sociaaleconomische status en een gevoel van controleverlies over hun leven. Daarnaast spelen migrant-specifieke factoren zoals taalbarrières, ervaringen van discriminatie en verbondenheid met het herkomstland een rol. De kwaliteit van sociale relaties speelt een cruciale rol bij het ervaren van eenzaamheid bij oudere migranten. Ondanks dat ze vaak regelmatig contact hebben met familie en vrienden, ervaren ze toch meer eenzaamheid omdat ze over het algemeen minder tevreden zijn over hun sociale relaties. Conflicten en tegenstellingen tussen traditionele en progressieve waarden kunnen deze kwaliteit beïnvloeden.
In Nederland zijn er tal van interventies en sociale initiatieven gericht op het verminderen van eenzaamheid onder ouderen. Helaas richten slechts weinig initiatieven zich specifiek op oudere migranten. Vaak ligt de nadruk op het vergroten van het aantal sociale contacten en het verminderen van sociale eenzaamheid, terwijl de kwaliteit van de relaties juist van groot belang is. Het is essentieel dat de relaties kunnen voldoen aan de verwachtingen rond bijvoorbeeld bezoek, steun en zorg.
Er ligt nog een uitdagende weg voor ons om volledig te begrijpen hoe we effectief sociale én emotionele eenzaamheid bij oudere migranten kunnen verlichten. Uit ons onderzoek naar de interventie 'Samen tegen Eenzaamheid' blijkt dat de actieve betrokkenheid van oudere migranten bij interventies - ook wel bekend als co-creatie met de deelnemers - een mogelijke oplossing kan bieden. Dit werd bijvoorbeeld duidelijk bij de ‘Samen Zijn Groepen’ voor oudere migrantenvrouwen in Utrecht. Zij werden gedurende langere tijd actief benaderd, waardoor vrouwen over de streep getrokken werden om mee te doen. Uiteindelijk gaven zij aan dat ze minder snel naar de huisarts gingen, omdat ze hun zorgen in de groep konden delen en informatie en advies ontvingen, waardoor ze niet meer aan hun problemen dachten of ze konden oplossen.
Door co-creatie met de deelnemers krijgen professionals een beter begrip van hun wensen en behoeften. Dit stelt professionals in staat een werkwijze te ontwikkelen die niet alleen cultureel sensitief is, maar ook aansluit bij de ervaringen en mogelijkheden van de deelnemers. Bovendien kan co-creatie helpen bij het ontwikkelen van nieuwe vaardigheden, door bijvoorbeeld reflectie en het helpen bij de organisatie van activiteiten, wat bijdraagt aan persoonlijke groei. Co-creatie versterkt ook het gevoel van eigenschap en creëert een sfeer van gezamenlijkheid, waardoor hiërarchie en wij-zij gevoelens verminderd worden. Dit bevordert begrip, vertrouwen en erkenning, wat de band tussen de deelnemers en hun gemeenschap versterkt.
Het verminderen van eenzaamheid bij oudere migranten vereist een holistische aanpak die rekening houdt met zowel sociale als emotionele aspecten van eenzaamheid, evenals de specifieke behoeften en ervaringen van deze groep. Door ouderen actief te betrekken bij interventies kunnen professionals een meer effectieve en cultuursensitieve aanpak ontwikkelen om eenzaamheid te verminderen.
Over de auteur: Nina Conkova is senior onderzoeker bij Leyden Academy on Vitality and Ageing en leidt daar de themalijn over het welzijn van en zorg voor ouderen met een migratieachtergrond